iPhone ve iPad’de Multitasking

Uzun süreden beri iPhone ve iPad kullananların da bildiği gibi iOS tabanlı cihazlara Multitasking özelliği iOS 4.0 ile geçtiğimiz Haziran ayında geldi. Son zamanlarda yaşanan pil sorunları nedeniyle arka planda çalışan uygulamalar çok fazla gündeme geldi. iOS dünyasındaki (iPhone, iPod Touch ve iPad) multitasking, bilgisayarlarımızdaki veya diğer cihazlardaki multitasking’den biraz farklı olduğu için de bu kavramı Soru – Cevap şeklinde açıklayayım istedim. Bu sayede özellikle yeni iPhone 3GS, iPhone 4 veya iPad kullanmaya başlayanlar için Multitasking kavramı biraz daha anlaşılır olur diye umut ediyorum. (iOS 4.x yüklü olsa dahi aşağıda anlattığımız multitasking özelliği iPhone 3G’ler tarafından desteklenmiyor.)
Multitasking tam olarak nedir ?

Bilgisayar dünyasında multitasking denince genelde akla, arka planda (background) aynı anda birden fazla uygulamanın çalışabilmesi gelir.
Aslında multitasking “çoklu görev” anlamına gelmektedir. Yani bir işi veya görevi tamemen bitirmeden diğerlerine de geçebilme ya da bitirebilme olarak tanımlanabilir.
iOS 4.0 ile birlikte gelen iPhone ve iPad dünyasında da benzer bir multitasking özelliği vardır. Fakat Apple’ın yazılım geliştiricilere koyduğu kurallar ve kısıtlamalar nedeniyle iOS uygulamaları, diğer platformlardaki gibi diledikleri gibi multitasking özelliğini kullanamazlar. Yani multitasking özelliği olan her uygulama, arka planda aktif olarak çalışıyor anlamına gelmemektedir.
Multitasking menüsünde listelenen uygulamalar tam olarak ne anlama geliyor ?

iOS 4.0 ve üstü versiyon yüklü iPhone ve iPad kullanıcıları, cihazlarının en altında yer alan “Home” (Ana Menü) tuşuna çift tıkladıklarında, ekranın en altından yeni bir pencere açılıyor.

Çoğu kullanıcı bu ekranın sadece arka planda çalışan uygulamaların bir listesini gösterdiğini düşünüyor. Halbuki bu ekranda arka planda çalışma özelliği olsun veya olmasın, cihazda açtığımız tüm uygulalamalar yer alıyor. İlk sırada ise en son kullandığımız 4 uygulama gözüküyor. Parmağımızla bu listeyi sola kaydırdığımız da ise daha evvel açtığımız uygulamaları görebiliyoruz. (Listeyi en sağa kaydırdığımızda ise düşey yön kilidi menüsü çıkıyor.)

Bu noktada kullanıcılar haklı olarak şu soruyu sorabilirler: “Madem bu multitasking menüsü, neden arka planda çalışmayan uygulamalar da listeleniyor?” Bunun temel nedeni de, yazının başında belirttiğim gibi kullanıcıların kafasında “multitasking = arka planda aktif çalışma” düşencesinin yerleşmiş olması. Halbuki bu menü, multitasking için önemli bir özellik olan en çok kullandığımız uygulamalara kolayca erişim imkanı sunuyor.
Peki o zaman iOS’taki Multitasking hangi özellikleri içeriyor ?

Arka planda çalışma (backgrounding) multitasking’in en önemli özelliklerinden biri fakat tek özelliği değil. Ayrıca Apple uygulama geliştiricileri bu konuda kısıtladığı için de multitasking’i ancak aşağıda paylaştığımız şekillerde kullanılabiliyorlar. Yani uygulama geliştiriciler, uygulamalarını diledikleri gibi arka planda çalıştıramıyor.

This image has been resized.Click to view original image

* Fast App Switching (Uygulamalar Arası Hızlı Geçiş)
App Store’daki uygulamaların çoğunluğu multitasking özellikler arasında en çok bunu kullanıyor. Bu özellik sayesinde bir uygulamadan çıkıp tekrar girdiğimizde, uygulamaya kaldığımız yerden başlayabiliyoruz. Bu özelliği kullanmayan uygulamalarda ise uygulama en baştan başlıyor.
Bu özellik aslında uygulamanın arka planda aktif olarak çalışmasını gerektirmiyor. Tam tersine biz uygulamadan çıktığımızda, uygulama o anki bilgisini kaydedip pasif bir şekilde bekleme moduna geçiyor (suspend). Uygulamayı tekrar açtığımızda ise hemen uyanıp kaldığı yerden devam ediyor. Bu da uygulamanın arka planda iken sistem kaynaklarını minumum derecede kullanmasını sağlıyor. Fakat tabii ki arka planda bu şekilde donmuş (frozen) halde bekleyen uygulamalar da bir miktar kaynak tüketiyor.
* Background audio (Arka planda müzik)
iOS 4.0 öncesinde bir yandan müzik dinlerken bir yandan Safari’de sörf yapmak ancak Apple’ın kendi uygulaması olan iPod ile mümkün oluyordu. Fakat App Store’dan indirdiğimiz radyo uygulamalarıyla müzik dinleyip bir tandan başka bir uygulamayı kullanmak mümkün olmuyordu. iOS 4.0 sonrası multitasking özelliğini kullanmaya başlayan müzik uygulamalar ise, arka planda şarkıları çalmaya devam edebildiği için o sırada başka uygulamaları kullanmak mümkün olabiliyor.

App Store’daki universal TuneIn uygulaması gibi “Background audio” özelliği olan bir uygulama ile müzik dinlediğimizde aynı iPod’da olduğu gibi sağ üst köşede “play” ikonu gözüküyor. Bir de aşağıdaki ekran görüntüsünde olduğu gibi multitasking menüsünde iPod yerine, o an aktif olan müzik uygulaması çıkıyor. Bu sayede aynı iPod’u kontrol ettiğimiz şekilde App Store’dan indirdiğimiz müzik uygulamasını da kontrol edebiliyoruz.

Bu tip arka planda çalışabilen ve şarkıları internetten stream eden radyo uygulamalarda dikkat etmemiz gereken konu data paketimiz Bu tip uygulamalar genelde “||” yani “pause – duraklat” tuşuna basıldığında yayını internetten indirmeye devam eder, ki siz tekrar play’e bastığınızda kaldığınız yerden devam edebilesiniz. Bu yüzden bu tip uygulamalardaki yayını “stop” tuşuyla durdurmak her zaman en iyisidir.
* Voice over IP (Arka planda görüşme)
iPhone ve iPad’deki multitasking özelliğini kullanarak arka planda çalışma imkanı bulan diğer bir uygulama çeşidi de VOIP uygulamaları. Bu özelliği kullanan bir uygulamaya en güzel örnek olarak da Skype‘ı verebiliriz.

Skype uygulaması ile, aynı iPhone’un kendi Telefon uygulamasında olduğu gibi bir yandan konuşurken, bir yandan da başka uygulamaları kullanmak mümkün oluyor. O an aktif olarak görüşme yaptığımızda da, ekranın üst kısmındaki bölüm kırmızıya dönüşüyor.
* Background Location (Arka planda lokasyon)
Apple’ın uygulama geliştiricilere arka planda çalışırken almalarına izin verdiği diğer bir özellik de lokasyon bilgisi. Bu sayede özellikle navigasyon, harita veya GPS uygulamalarının sürekli açık kalmasına gerek kalmıyor. Bu tip uygulamalar arka planda çalışırken konum bilgimimizi kullanıyorlarsa aşağıdaki ekran görüntüsünde olduğu gibi sağ üst köşede bir ok işareti beliriyor.

Bu özelliği kullanan bir uygulamaya örnek olarak da Nike+ GPS uygulamasını verebiliriz. Özellikle sık sık koşanların çok faydalandığı bu uygulama sayesinde koşulan mesafe, uygulama arka planda çalışırken dahi GPS’ten alınan koordinatlar yardımı ile hesaplanabiliyor.

Bu arada lokasyon özelinde ayrıca belirtmekte fayda görüyorum. Arka planda çalışan uygulamalarda pili en çok tüketen lokasyon bazlı uygulamalardır. Çünkü lokasyon bilgisinin uygulama tarafından sürekli kontrol edilmesi cihazın pilinin daha çabuk bitmesine neden olur.
Not: Yukarıdaki uygulamanın sensörlerle çalışan Nike+ iPod isminde bir benzeri, zaten iPhone’larımızda hazır geliyor.
* Local Notifications (Yerel Bildirimler)
iOS 4 öncesinde uygulamalar zaten “Push Notifications” (Bildirimler) özelliğini kullanabiliyordu. Yani uygulama açık değilken dahi, örneğin uygulamaya bir mesaj geldiğinde ekrana çıkan bir pencere ile uyarı mesajını görebiliyorduk. Fakat bu bildirimler uygulama içinden değil internet üzerindeki uygulamaların sunucularından geliyordu ve tetikleniyordu.

Local Notifications ile ise bir uygulama, sunucu veya internet bağlantısına ihtiyaç duymadan uygulamanın içinden ayarlardığımız belli bir saatte çalışıp bizi uyarabiliyor. Bu özellik de genelde alarm, takvim ve tv rehberi tarzında uygulamalarda çok kullanılıyor. Örneğin yukarıdaki ekran görüntülerini paylaştığımız Turkcell Mobil TV ve Vodafone Mobil TV uygulamları Yerel Bildirimler özelliğini kullanıyor.
* Task completion (Arka planda görev tamamlama)
Bu özelliği kullanan uygulamalar, bir işe başladıktan sonra henüz tamamlamadan biz uygulamadan çıksak arka planda çalışmasını tamamlayabiliyor. Örneğin internete çektiğimiz fotoğrafı ya da videoyu göndermemiz yarayan ve bu özelliğe sahip bir uygulama kullanıyorsak ve de fotoğraf sunucuya yüklenirken biz uygulamadan çıkarsk, uygulama hata almadan fotoğrafı arka planda yüklemeyi başarabiliyor.
Bu sayede uzun süreli işlerde uygulamayı açık bırakarak beklemek zorunda kalmıyoruz.
Multitasking özelliğini kullanan ve arka planda kaynak tüketen uygulamaları görme imkanımız var mı?

Maalesef yok. Yazının başında belirttiğim gibi multitasking menüsünde, multitasking özelliğini kullanan veya kullanmayan en son kullandığımız tüm uygulamalar listeleniyor. Fakat bunların hangisi ne kadar aktif, ne kadar işlemci tüketiyor ya da data trafiği yapıyor gösterilmiyor.

Tabii bu durumda kullanıcılar cihazlarının performansının düştüğünü hissettiklerinde, bu listede yer alan tüm uygulamaları, tek tek silmek daha doğrusu multitasking menüsünden kaldırmak zorunda kalıyor. Uygulama sayısı çok olduğunda da bu işlem çok vakit alabiliyor. (Aslında bu Apple, kullandığı sistem kaynağına ya da yarattığı data trafiğine göre arka planda bekleyen uygulamaları listeleyen bir menü yapsa harika olur )
Fakat App Store’daki Activity Monitor Touch gibi bazı uygulamalar kısıtlı imkan ve özelliklerle de olsa, o an cihazda aktif veya pasif bir şekilde arka planda çalışan uygulamaları gösteriyor. Tabii bu tip uygulamalar da o an arka plandaki uygulamaların ne kadar sistem kaynağı tükettiğini gösteremiyor.
Ekran görüntüsü Activity Monitor Touch uygulamasından alınmıştır.

Sadece aktif veya pasif bir şekilde arka planda bulunan tüm uygulamaları gösteriyor. Dolayısıyla ne kadar kaynak tükettiğini tam olarak göremediğimiz için bu tip bir uygulama da çok bir fayda sağlamıyor.

Arka planda çalışan uygulamalar cihazın pil performansını nasıl etkiliyor?

Yukarıda da belirttiğim gibi uygulamaların çoğu multitasking’in “Fast App Switching”, yani kaldığı yerden devam etme özelliğini kullanıyorlar. Bu özelliği kullanarak arka planda bekleyen uygulamalar teorik olarak çok fazla kaynak tüketmiyor. Fakat yine de arka planda bu tip uygulama sayısı çok fazla olduğunda iPhone 3GS gibi iPhone 4′e göre hafızası (RAM) daha düşük olan cihazlarda biraz daha performans düşüşüne ve daha fazla pil tüketimine neden olabilir.
Bu yüzden ara sıra çok fazla sayıda uygulama çalıştırdıktan sonra multitasking menüsünden uygulamaları silmek faydalı olabiliyor.